محسن علی پور-پایگاه خبری گنبدی ها/ اتحاد ملی و انسجام اسلامی، طبق دستور صریح قرآن مجید، پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سـلم و سـایر پیشوایان معصوم ما علیهم السلام امری واجب و ضرور است ، بعلاوه ایـن مهم ، از دستورات امام خمینی رحمه الله علیه ، مقام معظم رهبری و از رهنمودهای مصلحان بـزرگـی بـسـان آیـت الله العـظـمـی بـروجـردی ، سـیـد جـمـال الدیـن اسـد آبـادی ، امـام مـوسـی صـدر و شـیـخ محمود شلتوت نیز مـی بـاشـد. به لحاظ عقلی و تجربی نیز اهمیت اتحاد ملی و انسجام اسلامی چنان است که می توان مدعی بود یکی از دلایل اصلی عقب ماندگی تاریخی کشورهای اسلامی و از جمله کشور ما ضعف همین عامل اصلی است

یکی از مهمترین مسائل کشورها و دغدغه اکثریت جوامع امروز موضوع وحدت و همبستگی اجتماعی و نقش آن در رشد و توسعه پایدار است.بدیهی است که هر کشوری نیز با توجه به ساختارهای مذهبی،سیاسی اجتماعی فرهنگی به شکلی متفاوت با این مقوله مهم روبرو است و تدبیر متناسب با زیست بوم خود را برای دستیابی به قدرت و ثبات سیاسی در پیش خواهد گرفت.کشور ایران به لحاظ تعدد قومی مذهبی و تنوع فرهنگی مستعد شکافهای اجتماعی از نوع هویتی بوده که در جامعه شناسی سیاسی این نوع شکافها میل فراوانی به ناسازگاری خشونت دارد.از نظر استین روکان جامعه شناس معروف فرانسوی شکافهای اجتماعی در اثر تحولات بزرگ اجتماعی از حالت غیر فعال به حالت فعال درآمده و می تواند جامعه را درگیر ناآرامیها و خشونتهای سیاسی نماید.
در عصر جهانی شدن به واسطه درنوردیده شدن مرزهای جغرافیایی و رسوخ افکار و اندیشه ها بویژه در بعد ارتباطات و شکل گیری فضای مجازی خطر تهدید وحدت انسجام و همبستگی اجتماعی دوچندان شده است.گرچه جهانی شدن در کنار ایجاد تهدیدات جدی در عرصه حاکمیت دولتها فرصتهای فراوانی را برای جوامع پدید آورده است اما همواره مذاهب، قوام و دوام دولت-ملتها در شرایط جدید جهانی با چالش جدی روبرو بوده است.

بنابراین علی رغم نقطه قوت وجود آرا و سلایق گوناگون اجتماعی سیاسی فرهنگی در کشور باید در نظر داشت هرگونه رفتار وحدت شکن و اصرار بر هویتهای پیرامونی(هویتهای قومی، قبیله ای، زبانی، نژادی) به عنوان هویت در عرض هویت دینی و ملی به مثابه ریختن آب در آسیاب دشمن است که می تواند عواقب جبران ناپذیری را برای آینده کشور و نظام سیاسی برآمده از خواست و اراده عمومی به همراه داشته باشد.

حال سؤ ال این است که آیا وحدت اجزاء ملت به این معناست که ما باید اختلافات را به طـور کـامـل نادیده انگاریم ، و اجازه بیان سلیقه های مختلف را به افراد و احزاب ندهیم ، یا معنای دیگری دارد؟ در این باره ، مقام معظم رهبری تاءکید دارند:

مـعـنـای وفـاق ایـن نـیـسـت کـه گـروهـهـا و تـشـکـیـلات و جـنـاحـهـای گـونـاگـون اعـلام انـحلال کنند، نه ، هیچ لزومی ندارد. معنای وفاق این است که نسبت به هم خوشبین باشند، رحـمـاء بـیـنـهـم (فـتـح : ۲۹) بـاشـنـد، هـمـدیـگـر را تـحمل کنند، در جهت ترسیم هدفهای والا و عالی و برای رسیدن به آنها به یکدیگر کمک کـنـنـد و از ایـجـاد تـشنج ، بداخلاقی ، درگیری ، اهانت و متهم کردن بپرهیزند. امروز به نظر من وظیفه ما این است

ضرورت وحدت ملی:

راستی چرا وحدت ملی مهم است ؟ اگر نباشد چه اتفاقی می افتد؟ نخستین قدم در فهم اهمیت یک پدیده ، این است که با فواید آن آشنا شویم که عبارت اند از:

۱٫ استحکام بنیان ها:

بـرای ایـن کـه ما بنیانهای مذهبی سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خود را مستحکم کنیم ، پیش نیاز اولی قطعی ما، ایجاد وفاق و وحدت کلمه است .

۲٫ رمز پیروزی :

وحـدت کـلمه ، رمز پیروزی ملت ایران در مراحل مختلف بوده و امروزه نیز مهم ترین وسیله ملت ما برای مقابله با تحریکها و توطئه هاست .

چگونگی شکل گیری وحدت ملی:

در بیان چگونگی شکل گیری وحدت ملی دو مقوله مهم مطرح است : کارهایی که نباید انجام داد و کارهایی که باید انجام داد. در این باره، پیشنهادهای زیر ارائه می شوند:

۱٫ عوامل وحدت افزا: شیوه های زیر به ارتقاء اتحاد ملی کمک می کند:

۱ ـ ۱٫ پـرهـیـز از خـشونت در رفتار و گفتار: سخن تند آدمیان را می رماند. چنین است که در وحـدت مـلی هـمـه بـایـد بـیـاموزیم تا خواسته های خود را با زبانی نرم بیان کنیم و از خـشـونـت هـای رفـتـاری و گـفـتاری ، جز در محدوده اجرای قانون بپرهیزیم . در قرآن مجید خطاب به پیامبر اعظم (ص ) آمده است :

فَبَِما رَحْمَهٍ مِنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ … .

(آل عمران : ۱۵۹)

پـس بـه [بـرکـت ] رحـمـت الهـی ، بـا آنـان نـرمـخـو [و پـرمـهـر] شـدی ، و اگر تندخو و سختدل بودی قطعا از پیرامون تو پراکنده می شدند… .

در این باره ، مقام معظم رهبری نیز تاءکید دارد که :

بـا تـشـر زدن و دعـوا کـردن و تـهـدیـد کـردن ، هـمـیـشـه ایـن مـقـصـود [وحـدت جـامـعـه ] حـاصـل نـمـی شـود. بـیـشـتـر بـا مـحبت و جلب قلوب و جذب باید این مقصود را عملی کرد.

۲ ـ ۱٫ تـاءکـیـد بـر مـشترکات : تاءکید بر مشترکات می تواند در افزایش وحدت مؤ ثر بـاشـد، تاریخ مشترک ، زبان ملی مشترک ، سرنوشت مشترک ، دشمن مشترک ، علایق مشترک مانند علاقه به اسلام ، قرآن مجید و پیامبر اعظم (ص ) که در بین اغلب مردم ما مشترک است و در سطوح پایین تر علاقه به شاعرانی بسان سعدی ، حافظ، شهریار و امثال آنها، و… می تواند مؤ ثر واقع شود.

۳ ـ ۱٫ گسترش همکاری ها: چنان باید کرد که همکاری ها در سطوح کشوری افزایش یابد. دانـشگاه هایی با هویت مشترک ، سرودهایی با چند زبان محلی ، اجرای پروژه های بزرگ بـا هـمـکـاری نـخـبـگـانـی از قـومـیـت هـای گـونـاگـون ایـرانـی ، و امثال آن می تواند مفید فایده باشد.

۴ ـ ۱٫ کـوتـاه آمـدن در امـور فـرعی : یک امر مهم در ایجاد وحدت این است که گاهی کوتاه بیاییم . بدون تنازل ممکن نیست وحدت ایجاد شود. در این باره ، مقام معظم رهبری فرماید:

بـدون تـنـازل ، امـکـان نـدارد کـه ایـن مـقـصـود [وحـدت ] حاصل بشود.

۵ ـ ۱٫ توجه به دشمن مشترک : امروزه که دشمنان مشترک ملت ایران با چشمانی حریص و طـماع به منابع زیر زمینی و رو زمینی کشور ما می نگرند و بنا بر این گذاشته اند که مـلت ایران را تجزیه و اسلام عزیز را در این مملکت ریشه کن کنند، بسی زشت و خطرناک است اگر به اختلافات داخلی مشغول شویم .

۶ ـ ۱٫ بـرخـورد بـا تـفـرقـه افکنان : برخی افراد بدون توجه به منافع عظیم وحدت برای مردم ، سعی دارند تا تفرقه اندازند. با اینان باید برخوردی قاطعانه داشت . هر گـونـه سـهـل انـگـاری در مـواجـهه با اینان ممکن است چنان کند که بعدها ناچار شویم چند برابر خسارت بپردازیم . در این باره ، مقام معظم رهبری می فرماید:

بـعضیها تلاش می کنند که بین مردم اختلاف بیندازند، بعضیها هم تلاش می کنند که مردم را نـسـبـت به مسئولان و نظام بدبین کنند. اینها بدانند که این کار خیانت است و من ادامه این گونه کارها را تحمل نخواهم کرد.

۲٫ عـوامـل تـضـعـیـف اتـحـاد مـلی : بـرای ایـجـاد وحـدت مـلی ، هـمـان گـونـه کـه شـنـاخـت عـوامـل و زمـیـنـه هـای هـمـگـرایـی ضـرورت دارد، شـنـاخـت عـوامـل و زمـیـنـه هـای اخـتـلاف نـیـز بـایـسـتـه اسـت . عـوامـل زیـر اتـحـاد مـلی را زیـر سئوال می برند و به تفرقه کمک می کنند. از این رو باید با آنها مبارزه کرد:

۱ ـ ۲٫ تـحـقـیـر: تحقیر مخاطبان وحدت به هر صورتی که باشد ممنوع است . بر اساس نـهـی صـریح خدای بزرگ ، هیچ قومی حق ندارد قوم خود را از اقوام دیگر بهتر بداند و به تمسخر آنها بپردازد. در واقع ، این فرمان الهی است که :

یا اءَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ یسْخَرْ قَوْمٌ مِن قَوْمٍ عَسَی اءَن یکُونُوا خَیرا مِنْهُمْ… . (حجرات :۱۱)

ای کـسـانی که ایمان آورده اید، نباید قومی قوم دیگر را ریشخند کند، شاید آنها از اینها بهتر باشند… .

۲ ـ ۲٫ تـبـعـیـض : تـرجیح غیر منطقی فرد یا افرادی بر دیگران چه در نگاه ها، و چه در رفـتـارهـا و تـوزیـع امکانات می تواند وحدت ملی را تضعیف کند و یا به انسجام اسلامی لطـمـه زنـد. نـاظـران حـکـومتی باید به دقت مراقبت کنند که توزیع امکانات دولتی به شکلی عادلانه صورت پذیرد تا موجبات جدایی و تفرقه فراهم نشود.

۳ ـ ۲٫ بـزرگ نـمـایـی مـسـائل اخـتـلاف انـگـیز: در واقع باید از هر رفتار تنش آفرینی پرهیخت . پاره ای از رفتارها، اظهار نظرها و امثال آن می تواند تنش آفرین باشد. اهمیت و ضـرورتِ چه نیازی مهم تر از وحدت جامعه است ؟ شاید برخی گمان برند منافع جامعه از قبال تفرقه ، بیش از وحدت تاءمین می شود. اینان بدانند که گمانی خام دارند. در این باره ، امام حسن مجتبی (ع ) می فرمایند:

اءَلَا وَ إِنَّ مَا تَکْرَهُونَ فِی الْجَمَاعَهِ خَیرٌ لَکُمْ مِمَّا تُحِبُّونَ فِی الْفُرْقَهِ.

آگاه باشید، آنچه شما از وحدت ناپسند می دارید، برایتان بهتر است از آنچه از تفرقه دوست دارید.

منابع:

قر آن کریم

بیانات مقام معظم رهبری در khamenei.ir

بیانات امام خمینی(ره)

وطن دوست، رضا (۱۳۸۸)، وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

هادی، قربانعلی، (۱۳۸۶)، انسجام و اتحاد اسلامی در قرآن و حدیث، مجله سفیر، شماره ۴

پایگاه خبری گنبدی ها